İşbu çalışmanın amacı Kurumsal Sürdürülebilirlik (“Corporate Sustainability-CS”) kavramı ve bu kavramın şirketler için önemi ile ilgili olarak okuyucuya genel bir bilgi vermektir.
Kurumsal Sürdürülebilirlik Nedir?
Kar elde etmek, şirketler için yegane amaç olarak kabul edilmiş ve dolayısıyla şirketler de tüm politika ve uygulamalarını, uzun bir süre, yalnızca bu hedefe uygun olarak sistematize etmişlerdir. Kurumsal Sürdürülebilirlik ise temel olarak, şirketlerin yönetiminde benimsenen geleneksel kar maksimizasyonu ve büyüme odaklı yönetim şekline, alternatif bir yönetim anlayışı olarak ortaya çıkmıştır[1]. Ancak bu yönetim anlayışı son yıllarda şirketler için bir tercihten öte, şirkete değer katan bir rekabet aracı halini almıştır.
Kurumsal sürdürülebilirlik, en genel anlamda, şirketlerin sosyal bir bilinç ile etik kurallar çerçevesinde yönetilmesidir[2]. Başka bir deyişle şirketlerin, karlarını maksimize etmeye çalışırken, çevreye, insan haklarına karşı duyarlı olmaları; çalışanlarının haklarını gözetmeleri ve yolsuzluktan kaçınmaları kurumsal sürdürülebilirlik açısından şarttır[3].
Kurumsal Sosyal Sorumluluk (“Corporate Social Responsibility-CSR”) veya Kurumsal Sürdürülebilirlik bazı durumlarda, hayır amacıyla karşılıksız olarak yapılan işleri de kapsayabilmekle birlikte; bu işlerle sınırlı değildir. Bu anlamda, şirketlerin paralarını nereye harcadıklarından çok, nasıl kazandıkları önem arz etmektedir[4]. Örneğin, Kurumsal Sosyal Sorumluluk adına bir şirketten öncelikle beklenen, kadın haklarının korunması için çalışmalar yapan bir derneğe bağışta bulunması değil; kadın ve erkek çalışanları arasında ayrım yapmamasıdır.
Kurumsal Sürdürülebilirlik Şirketler için Neden Önemlidir?
Şirketler artık yalnızca malvarlıkları ile değil; sahip oldukları know-how, müşteri bağlantıları, marka değerleri ve itibarları ile de değerlendirilmektedir. Hatta kimi zaman marka değerinin ve itibarın, şirketlerin malvarlıklarının önüne geçtiği görülmektedir. Bir şirketin, tedarikçi zincirinde çocuk işçi çalıştırılmasına göz yumması, insan onur ve haysiyetine yakışmayacak şartlarda işçi çalıştırması, işçileri arasında ırk, din, dil, cinsiyet gibi sebeplerle ayrımcılık yapması, o şirketin itibarını bir anda ve hatta uluslararası çapta, yerle bir edebilmektedir.
Dolayısıyla şirketlerin, mal ve hizmetlerinin tanıtım ve pazarlanmasının yanı sıra, şirket imajlarının iyileştirilmesi ve/veya korunması da şirketler açısından bir ihtiyaç halini almıştır[5]. Bu noktada, Kurumsal Sürdürülebilirlik, şirketler açısından bir külfet gibi görülebilse de, iyi yönetilmesi ve doğru şekilde benimsenmesi halinde uzun vadede şirketlere değer kattığı yapılan araştırmalarla ortaya konulmuştur[6].
Artan kurumsal itibarın yanı sıra Kurumsal Sürdürülebilirlik politikasının, nitelikli iş gücü çekmede, müşteri sadakatinin sağlanmasında, şirket ömrünün uzamasında, orta ve uzun vadede maliyetlerin azalmasında ve hatta bazı ülkelerde vergi muafiyetlerinden yararlanmada şirketlere yardımcı olduğu kabul edilmektedir[7].
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (“İMKB”) da sürdürülebilirlik performansları üst sıralarda olan şirketlerin yer aldığı, BIST Sürdürülebilirlik Endeksini oluşturmuş ve böylece yatırımcıları çekebilme açısından Kurumsal Sürdürülebilirlik kavramı, İMKBD de bir rekabet aracı halini almıştır[8].
İş Hukuku ve İnsan Hakları Hukuku ile İlişkisi
Çok uluslu şirketlerin çalışan veya müşteri (ve/veya kullanıcı) sayılarının, bazı ülkelerin nüfuslarını dahi aşmaya başladığı günümüzde, kar elde etme amacıyla kurulan şirketlerin insanların hayatlarına doğrudan veya dolaylı etkisi yadsınamamaktadır[9]. Bu anlamda şirketlerin çalışanlarına sağladığı çalışma koşulları, örgütlenme özgürlüğü ve toplu sözleşme haklarına yaklaşımı, angarya ve zorla çalıştırma yasağına uygun davranması, çocuk işçi çalıştırmama konusundaki özen ve hassasiyeti, eşitlik prensibini her anlamda gerektiği gibi uygulayabiliyor olması, insan haklarına saygı duyarak, ihlal etmeden faaliyetlerini sürdürebiliyor olması oldukça önem arz etmektedir[10]. Zira şirket faaliyetlerinin hukuka uygunluğunun yanı sıra, çalışanların memnuniyeti ve sadakati ile şirket itibarı da şirketin istikrar ve başarısına katkı sağlayacaktır[11].
Kurumsal sosyal sorumluluğun sınırları, tedarik zincirinde yer alan çalışanlar da dahil olmak üzere, şirketlerin doğrudan veya dolaylı olarak tüm etki alanını kapsayacak şekilde düşünülmelidir[12]. Dolayısıyla örneğin çocuk işçi çalıştırmanın zaten kanuna göre yasak olduğu bir Avrupa ülkesinde kanuna uygun davranan bir şirketin, tedarik zincirinde bulunan bir Asya ülkesinde çocuk işçi çalıştırılmasına göz yumması, Kurumsal Sürdürülebilirlik anlayışına aykırıdır.
Başka bir deyişle, Kurumsal Sürdürülebilirlik kapsamında Şirketlerin sorumluluğu yalnızca faaliyet gösterilen ülke hukukuna uygun davranmak değil; etki alanına giren her coğrafyada uluslararası standartlara uygun aynı değer ve prensipler ile hareket edebilmektir[13]. Bu noktada, Uluslararası Çalışma Örgütü (“ILO”) ve Birleşmiş Milletler (“BM”) tarafından kabul edilen standartlar ile Uluslararası İnsan Hakları Hukuku kapsamında yer alan uluslararası sözleşme, bildirge ve ilkeler şirketlere yol gösterici olacaktır[14].
Kurumsal Sürdürülebilirlik Nasıl Sağlanır?
Kurumsal Sürdürülebilirliğin uygulanması açısından şirketlerin, faaliyet konularına göre konumlarını, hassasiyetlerini, geliştirebilecekleri alanları, bağlı bulundukları ilke ve gelmek istedikleri noktaları tespit etmeleri önemli bir ilk adım teşkil etmektedir[15]. Bu çerçevede, uluslararası ilkeleri de dikkate alarak oluşturulacak bir şirket iç politikası, yol haritası işlevi görecektir.
Günümüzde pek çok şirketin hâlihazırda kabul etmiş olduğu etik kurallar, şirketlerce kabul edilen iç politikalara örnek teşkil eder. Sonraki adımda ise, şirketlerin benimsedikleri kurallara uygunluğu düzenli olarak denetlemeleri ve raporlamaları, Kurumsal Sosyal Sorumluluk çalışmalarını somutlaştıracak; şirket içinde ve dışında şeffaflığı sağlayacaktır[16].
Nihai olarak, tespit edilen eksiklikler için geliştirilecek çözümler ve alınacak önlemler, şirketleri Kurumsal Sosyal Sorumluluk anlamında ileriye taşıyacaktır[17].
Siz de şirket iç düzenlemeleri, uygulamaları ile çalışma koşullarınızın özellikle iş hukuku ve insan hakları hukuku çerçevesinde uluslararası standartlara uygun olarak değerlendirilmesini arzu ederseniz, çözüm ortağınız olmaktan memnuniyet duyarız.
Vedia Nihal Koyuncu, Avukat, LL.M.
Tarlan – Baksı Avukatlık Bürosu
- [1] American Accounting Association, What Is Corporate Sustainability and How Do Firms Practice It? A Management Accounting Research Perspective, Journal of Management Accounting Research, Volume 28, No.2, Summer 2016, s.1-11, (American Accounting Association).
- [2] Powering Business Sustainability a Guide for Directors (“Guide for Directors”), s.16, http://www.bursamalaysia.com/misc/sustainability_guide_for_directors.pdf, s.e.t. 05.01.2017
- [3] Kummamuru, Venugopal, Corporate Governance in Network Marketing Organizations: The Role of Ethics and CSR, World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic Business and Industrial Engineering, Vol:10, No:7, 2016, s.2237; Guide for Directors, s.16.
- [4] Guide for Directors, s.15.
- [5] Grover, Richa/Grover,Rahul/Rao, V. Balaji/Kejriwal, Kavish, Supplier Selection Using Sustainable Criteria in Sustainable Supply Chain Management, World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic Business and Industrial Engineering, Vol:10, No:5, 2016, s.1747 (Grover/Grover /Rao /Kejriwal)
- [6]American Accounting Association, s.4; Azhar, Nada, The Effect of Corporate Social Responsibility in the National Commercial Bank in Saudi Arabia, World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic Business and Industrial Engineering, Vol:10, No:4, 2016, s.1747; Grover/Grover /Rao /Kejriwal, s.1749;
- [7] European Commission, Corporate Social Responsibility (CSR), http://ec.europa.eu/growth/industry/corporate-social-responsibility_en , s.e.t. 05.01.2017; Guide for Directors, s.18-20.
- [8] Borsa İstanbul, BIST Sürdürülebilirlik Endeksi, http://www.borsaistanbul.com/endeksler/bist-pay-endeksleri/surdurulebilirlik-endeksi, s.e.t. 05.01.2017.
- [9] Evans, Angela, Sustainability: the UN Guiding Principles on Business and Human Rİghts, Devoloping a Human Rights Tool Box- an international session for practising lawyers, 14.09.2016.
- [10] Grover/Grover /Rao /Kejriwal, s.1747; UN Guiding Principles on Business and Human Rights, s.14, http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf, s.e.t. 05.01.2017.
- [11] Kummamuru, Venugopal, s.2237; Grover/Grover /Rao /Kejriwal, s.1747.
- [12] Compa, Lance A., Corporate Social Responsibility and Workers’ Rights, http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1184&context=articles, s.e.t.05.01.2017; International Labour Office, Tripartite Declaration of Principles Concerning Multinational Enterprises and Social Policy, 2006, s.3-4; Grover/Grover /Rao /Kejriwal, s.1749.
- [13] Grover/Grover /Rao /Kejriwal, s.1749; Altschuller , Sarah A., U.S. Labor Law and Child Labor in Corporate Supply Chains, http://www.csrandthelaw.com/2014/05/27/u-s-labor-law-and-child-labor-in-corporate-supply-chains/, s.e.t.05.01.2017
- [14] Evans, 14-18.
- [15] Guide for Directors, s.28-29.
- [16] Evans, s.22.
- [17] Evans, s.23; UN Guiding Principles 20-24.
OCAK 2017
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 