Tahkim ve tahkime ilişkin hükümler, 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (“HMK”), 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu ve International Chamber of Commerce (“ICC”) tahkim kurallarında düzenlenmektedir. Bu yazımızda bir uyuşmazlığın çözümünde tahkim yargılaması sırasında uygulanabilecek hüküm ve prosedürlere ana hatlarıyla değinmeye çalışacağız.
HMK’da düzenlenen tahkim hükümleri uyarınca tahkimin tabi olacağı hukuk ve hakemlerin uygulayacağı yargılama usulüne ilişkin kuralları, taraflar kanunun emredici hükümleri saklı kalmak kaydıyla serbestçe kararlaştırabilirler veya tahkim kurallarına yollama yaparak belirleyebilirler. Taraflar arasında buna ilişkin kararlaştırılan bir sözleşme yoksa hakem veya hakem kurulu tahkim yargılamasını HMK’nın 407- 444’ncü maddeleri hükümlerini gözeterek uygun bulduğu şekilde yürütecektir. Tahkimin uygulama alanı bulabilmesi için ise uyuşmazlığın yabancılık unsuru içermemesi ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlenmesi gerekir çünkü milli tahkim açısından toprak ilkesi kabul edilmiştir. Tahkimin dili ve tahkim yeri unsurlarını HMK açısından incelediğimizde ise, tahkim diline ilişkin özel bir hüküm düzenlenmemekte olup HMK madde 407 uyarınca tahkim dilinin Türkçe olacağı anlaşılmaktadır. Tahkim yeri ise taraflarca veya onların seçtiği bir tahkim kurumunca serbestçe kararlaştırılır. Bu konuda bir anlaşma olmaması halinde tahkim yeri, hakem veya hakem kurulunca olayın özelliklerine göre belirlenecektir. Yargılamadaki hakem sayısı ise tek sayı olmalıdır. Hakem sayısı taraflarca kararlaştırılmamışsa üç hakem seçilecektir.
Tahkim kurallarını düzenleyen bir başka kanun ise Milletlerarası Tahkim Kanunu’dur. Bu kanuna göre uyuşmazlık sonucu tahkim yargılamasında uygulanacak hukuk bakımından tarafların kararlaştırdığı hukuk kuralları uygulanacak olup kararlaştırmamış ise hakem veya hakem kurulu, uyuşmazlık ile en yakın bağlantı içinde olduğu sonucuna vardığı devletin maddî hukuk kurallarına göre karar verir. Hakem veya hakem kurulu, ancak tarafların açıkça yetkili kılmış olmaları şartıyla hakkaniyet ve nesafet kurallarına göre veya dostane aracı olarak karar verebilir. Tahkim yargılaması, yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği veya bu kanun hükümlerinin taraflar veyahut hakem veya hakem kurulunca seçildiği uyuşmazlıklarda uygulama alanı bulacaktır. Tahkim diline ilişkin olarak yargılama, Türkçe veya Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınan devletlerden birinin resmî dilinde yapılabilmektedir. Yargılamada kullanılacak dil veya diller, taraflar arasında kararlaştırılmamışsa, hakem veya hakem kurulu tarafından belirlenecektir. Tahkimin yeri ise taraflarca veya onların seçtiği bir tahkim kurumunca serbestçe kararlaştırılacaktır. Bu konuda bir anlaşma olmadığı halde tahkim yeri, hakem veya hakem kurulunca olayın özelliklerine göre belirlenecektir.
Yazımızda son olarak ICC Tahkim Kurallarına değineceğiz. Bu kurallara göre tahkim yargılamasının tabi olacağı hukuk bakımından taraflar, hakem kurulu tarafından uyuşmazlığın esasına uygulanacak hukuku belirlemekte serbesttirler. Bu hususta bir anlaşma yoksa hakem kurulu uygun gördüğü hukuku uygulayacaktır. Hakem kurulu, taraflar arasında yapılmış esas sözleşme hükümlerini ve varsa, ilgili ticari örf ve adetleri göz önünde bulundurur. Bunun yanı sıra hakem kurulu, ancak taraflar yetki vermişse, bir dostane aracı yetkisine sahip olacak veya hakkaniyet ve nesafet kurallarına göre karar verebilecektir. Tahkimin yeri taraflarca kararlaştırılmadıkça tahkim yerini Divan belirleyecektir. Hakem kurulu, taraflar aksini kararlaştırmadıkça, taraflara danıştıktan sonra, duruşmaları ve toplantıları uygun gördüğü herhangi bir yerde yapabilmektedir. Aynı zamanda karar hakkındaki görüşmeleri uygun gördüğü herhangi bir yerde yapabilir. Taraflarca kararlaştırılmamışsa hakem kurulu, tahkimin dil veya dillerini, esas sözleşmenin dili de dahil olmak üzere ilgili tüm hususları göz önüne alarak belirleyecektir. Son olarak hakem sayısı tek ya da üç hakem olabilmektedir eğer taraflarca hakemlerin sayısı kararlaştırılmamışsa, uyuşmazlığın üç hakem tayinini gerektirdiği kanısında olmadıkça, Divan, tek hakem tayin edecektir.
Stj. Av. Sıla Atilla
TARLAN- BAKSI AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN- AV. DERYA BAKSI
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 