EVLİLİK BİRLİĞİ İÇERİSİNDE KADININ BEKARLIK SOYADINI KULLANMASI

GİRİŞ

Kadınlar, evlenmeleri itibariyle kocalarının soyadlarını kullanmaya başlarlar. Kanun, kadınlara kocalarının soyadını kullanma ya da gerekli makamlara talepte bulunulması halinde hem bekarlık soyadlarını hem de kocalarının soyadlarını aynı anda kullanma hakkı tanımıştır. Fakat kadının, evlilik birliği içerisinde sadece bekarlık soyadını kullanması ile ilgili kanuni düzenleme bulunmamaktadır. Uygulamada gelişen Yargıtay Hukuk Genel Kurul Kararı ile birlikte 2015 yılından itibaren kadınların dava açmaları halinde evlilik birliği içerisinde tek başına bekarlık soyadlarını kullanabilmeleri mümkündür.

Böylesi bir yol tanınmış olmakla birlikte, ileride belki de Yargı kararları ya da mevzuat çerçevesinde kadınların sadece basitçe beyan etmeleriyle dahi bu mümkün olabilir. Çünkü erkekler, doğumdan ölüme kadar hiçbir talep veya işleme gerek kalmadan aynı soyadını kullanabilirken kadınların doğum ile kazandığı soyadını evlendikten sonra kullanabilmesi için dava veya talepte bulunmak gibi ek bir işleme ihtiyaç duyması cinsiyet eşitliği yönünden değerlendirilmesi gereken bir konudur.

HUKUKUMUZDA KADININ SOYADINI KULLANMA HAKKI

Türk Medeni Kanunu madde 187; kadının soyadını kullanma hakkını “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir.” şeklinde düzenlemiştir. Bu hükümden kadına, sadece kocasının soyadını veya yapacağı talep üzerine hem kendi soyadını hem de kocasının soyadını kullanabilmek üzere seçimlik hak tanındığı anlaşılmaktadır.

Ayrıca, Türk Medeni Kanunu madde 173 hükmü gereği, “Boşanma hâlinde kadın, evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği ispatlanırsa, istemi üzerine hâkim, kocasının soyadını taşımasına izin verir. Koca, koşulların değişmesi hâlinde bu iznin kaldırılmasını isteyebilir.” Kadın, evlenmede olduğu gibi boşandığında da soyadını koruyamamaktadır. Kocasının soyadını kullanabilmesi için hem kendi menfaatinin bulunduğu hem de kocası için zarar doğurmayacak bir durum olmalıdır. Boşanma ile kocasının soyadını kullanabilmeye hak kazanması halinde dahi daha sonradan bu soyadını kullanma hakkının kendisinden alınmayacağının bir garantisi yoktur.

KADININ BEKARLIK SOYADINI KULLANABİLMESİ

Kanunda bu konuda açık bir düzenleme olmamasına rağmen günümüzde kadınların, dava yoluyla bekarlık soyadlarını kullanabilmeleri mümkündür. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2015 yılında vermiş olduğu emsal niteliğindeki karar sonucu kadınlar yerleşim yerlerindeki Aile Mahkemelerinde dava açarak bekarlık soyadlarını tekrar kullanabilmektedirler.

SOYADI DEĞİŞİKLİĞİ SEBEBİYLE YAŞANAN SORUNLAR

Evlilik sebebiyle soyadı değişen kadın, nüfus belgesi, pasaport, ehliyet belgesi, ruhsat belgesi, tapu belgesi gibi resmi dairelerde değişiklikler yapmak durumunda kalacaktır. Aynı şekilde boşanma sonucu eski soyadına dönen kadın da bu işlemleri tekrar yapmak durumunda kalacaktır. Bu işlemler hem maddi olarak hem de zaman olarak külfetli işlemlerdir.

Kadın, kocasının soyadı ile diploma, tez yazısı, kitap gibi akademik kariyeri boyunca yaptığı başarılarda daha sonra boşansa dahi eski kocasının soyadı ile anılmaya devam edecektir. Alanında kocasının soyadı ile tanındığı için eski soyadına dönmesi durumunda ise tanınırlığını azalacaktır, kariyeri zarar görecektir.

Şu an için evlilik birliği içerisinde sadece bekarlık soyadını kullanmak isteyen kadın, dava açmak durumundadır. Davada yargılama giderleri kadının üstündedir. Ülkemizde dava yükünün fazla olması sebebiyle de davalar hemen sonuçlanamamaktadır. Yani kadın, kendi soyadını kullanabilmek için hem zaman olarak hem de maddi olarak kayıp yaşamaktadır.

Bunlar dışında toplumdan gelen bir baskı da bulunmaktadır. Evlilik birliği içerisinde sadece bekarlık soyadını taşımak isteyen kadınlara karşı günümüzde halen aileleri, çevresi, kocası/müstakbel kocası tarafından baskı uygulanmaktadır. Bir de bu durumun kanunen düzenlenmemesi ve kadının bu işlemi gerçekleştirebilmesi için ayrıca dava açmasının gerekmesi baskıyı iyice arttırmaktadır.

SONUÇ

Kadınlar evlilik birliği içerisinde sadece kocasının soyadını kullanmayı, hem bekarlık soyadını hem kocasının soyadını kullanmayı ya da sadece bekarlık soyadını kullanmayı tercih edebilir. Seçim hakkı kadına ait olmalıdır. Kanun, kadına kocasının soyadını veya hem kocasının soyadını hem bekarlık soyadını kullanma bakımından bir seçme hakkı tanırken sadece bekarlık soyadını kullanma hakkı tanımamaktadır.

Kadının doğumla kazanmış olduğu soyadını evlendikten sonra da kullanmaya devam etmek istemesinden daha doğal bir durum yoktur. Kadınların üzerinde soyadı sebebiyle oluşan toplumsal baskı ve hukuki eşitsizliğin çözülmesi ve bekarlık soyadlarını tek başına kullanabilmelerinin normalleştirilmesi gerekmektedir. Bu konu adına ilk adımın hukuken atılmasının faydalı olacağı kanaatindeyiz.

Uygulamadaki sorunların çözüme kavuşturulabilmesi için kadınların evlilik birliği içerisinde evlilik öncesi soyadlarını kullanmalarının içtihatlara ve hakimlerin takdir yetkisine değil kanun hükmüne dayandırılması çok daha iyi bir uygulama getirecektir. Eşitlik ilkesine uygun bir maddenin hazırlanması çok fazla kadının hayatına olumlu yönde dokunacaktır ve kadınları dava açmak, devlet dairelerinde değişiklik yapmak gibi zaman kaybından ve maddi kayıptan kurtaracaktır.

Bu konu ile ilgili süreci takip etmekteyiz ve bir gelişme olduğunda sizleri bilgilendireceğiz.

                                                                           Stj. Av. Cemre Zeynep EROĞUZ

                                                           TARLAN- BAKSI AVUKATLIK BÜROSU

---

                                                                   AV. AYLİN TARLAN- AV. DERYA BAKSI