13 Eylül 2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan 85 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile öngörülen Türkiye’de yerleşik kişilerin akdettiği bazı sözleşmelerde yer alan sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsiden ya da dövize endeksli olarak belirlenmesi yasağına Hazine ve Maliye Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından getirilen istisnalar 6 Ekim 2018 tarihinde yayınlanan tebliğ (“Tebliğ”) ile belirlenmiştir.
Türkiye’de yerleşik kişiler arasında akdedilen sözleşmelerin döviz yasağı kapsamında olup olmadığı özetle aşağıdaki tablodaki gibi belirlenmiştir:
| DÖVİZ CİNSİNDEN DÖVİZE ENDEKSLİ KARARLAŞTIRILAMAYACAKLAR | DÖVİZ CİNSİNDEN DÖVİZE ENDEKSLİ KARARLAŞTIRILABİLECEKLER |
| Gayrimenkul satış sözleşmeleri | |
| Gayrimenkul kira sözleşmeleri | |
| İş Sözleşmeleri (İstisnalar hariç) | Yurtdışında ifa edilecek iş sözleşmeleri |
| T.C. vatandaşı olmayanlarla akdedilecek iş sözleşmeleri | |
| Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu iş sözleşmeleri | |
| Hizmet sözleşmeleri (danışmanlık, aracılık, taşımacılık dâhil; istisnalar hariç) | T.C. vatandaşı olmayanların taraf olduğu hizmet sözleşmeleriİhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler, döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamındaki hizmet sözleşmeleriYurtdışındaki gerçekleştirilecek faaliyetler kapsamındaki hizmet sözleşmeleriTürkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan ya da yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşmeyle ilgili hizmet sözleşmeleri |
| Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu hizmet sözleşmeleri | |
| Eser sözleşmeleri (istisnalar hariç) | Gemilerin inşası, tamiri, bakımına ilişkin eser sözleşmeleri |
| Taşıt satış sözleşmeleri (iş makineleri dâhil) | Menkul satış (istisnalar hariç) |
| Taşıt kira sözleşmeleri (iş makineleri dâhil; 13.09.2018 tarihinden önce imzalananlar hariç) | Menkul kiralama (istisnalar hariç) |
| Bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmeleri | |
| Gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri | |
| Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkındaki 32 sayılı kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamındaki finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri | |
| Kamu kurum ve kuruluşları ile TSK Güçlendirme Vakfı’nın taraf olduğu sözleşmeler (gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama hariç) | |
| Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası antlaşmaların ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdedeceği sözleşmeler (gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş hariç) | |
| Bankaların taraf olduğu, Bakanlık’ın 4749 sayılı kanun kapsamındaki işlemleriyle ilgili sözleşmeler | |
| Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili düzenlemeler kapsamında sermaye piyasası araçlarının döviz cinsinden oluşturulması, alımı, satımı, ihracı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülükler hakkındaki sözleşmeler | |
| Havayolu işletmeleri ve havacılıkla ilgili bazı şirketlerin taraf olduğu sözleşmeler (gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş hariç) |
Yabancı Sermayeli Şirketlere İstisna!
Döviz yasağına getirilen istisnaların en dikkat çekici olanlardan birinin; sermayesinin %50’si ya da daha fazlası, yurtdışında yerleşik kişilere ait olan şirketlerin akdedeceği iş ve hizmet sözleşmeleri olduğunu söylemek mümkündür. Bu kapsamda pek çok yabancı sermayeli şirket belirtilen sözleşmeler bakımından istisna kapsamında yer alacaktır.
Döviz Yasağına Tâbi Sözleşmeler Ne Zamana Kadar ve Nasıl Uyumlu Hale Getirilmeli?
Tebliğ’e göre; döviz yasağı kapsamında yer alan ve dövizle ya da dövize endeksli sözleşme bedeli ya da ödeme yükümlülüğü içeren sözleşmelerde yer alan bu bedel ve ödeme yükümlülüklerinin taraflarca mutabakata varılarak Türk Lirası cinsinden en geç 13.10.2018 tarihine dek belirlenmesi gerekmektedir. Eğer taraflar bu hususta mutabakata varamazsa Tebliğ’in aşağıdaki maddesinde öngörülen usullerle; 02.01.2018 tarihinde belirlenen TCMB efektif satış kuru ve TÜFE dikkate alınarak hesaplama yapılacaktır:
“(24) Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde yer alan bedeller Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi kapsamında Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenirken mutabakata varılamazsa; akdedilen sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller, söz konusu bedellerin 2/1/2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığının 2/1/2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle belirlenir.
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilen konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmelerinde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller bu fıkranın ilk paragrafına göre iki yıllık süre için Türk parası olarak belirlenir. Ancak, Türk parası olarak belirlemenin yapıldığı kira yılının sonundan itibaren bir yıl geçerli olmak üzere; anılan paragraf uyarınca Türk parası olarak belirlenen kira bedeli, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, belirleme tarihinden belirlemenin yapıldığı kira yılının sonuna kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir. Bir sonraki kira yılı Türk parası cinsinden kira bedeli ise, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, önceki kira yılında geçerli olan kira bedelinin Türkiye İstatistik Kurumunun belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir ve belirlenen Türk parası cinsinden kira bedeli bu fıkrada belirtilen iki yıllık sürenin sonuna kadar geçerli olur.”
Eklemek gerekir ki Tebliğ; döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar için Türk Lirası üzerinden yeniden belirleme yapılması zorunluluğu öngörmemektedir.
Her ne kadar Tebliğ’de bazı sözleşmeler döviz yasağından istisna tutulmuşsa da; tarafların karşılıklı mutabakatı ile istisna kapsamındaki sözleşmelerde yer alan döviz cinsiden ya da dövize endeksli ödeme yükümlülüklerinin de; Türk Lirası cinsinden belirlenmesi mümkün olabilecektir.
Av. Derya Baksı
Av. Kerem Utku Örer
EKİM 2018
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 