Hayatımız teknoloji sayesinde her geçen gün birçok açıdan değişiyor ve gelişiyor. Hukukun ise bu değişikliklere geç kaldığı yönünde eleştiriler sıklıkla yapılagelmektedir. Yargılamanın güvenli bir şekilde yürütülebilmesi ve ilgililerin en doğru ve güvenilir şekilde adalete erişiminin sağlanması amacıyla hukuk prensibi gelişmeleri arkadan takip ediyor olsa da önemli olan sağlam temeller üzerine kurulmuş bir sistemin kurulmasıdır. Bu kapsamda geçtiğimiz yıl Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (“HMK”) yapılan değişiklikle elektronik yollarla hukuk uyuşmazlıklarında duruşma yapılabilmesine imkan tanınmıştır. İlk olarak pilot bölgelerde uygulanmaya başlayan online duruşma sistemi ise 1 yıl içerisinde yaygınlaşmaya başlamış ve bu konuda 30 Haziran 2021 tarihli Resmi Gazete’de HUKUK MUHAKEMELERİNDE SES VE GÖRÜNTÜ NAKLEDİLMESİ YOLUYLA DURUŞMA İCRASI HAKKINDA YÖNETMELİK (“Yönetmelik”) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
YÖNETMELİK NELERİ DÜZENLİYOR?
Yönetmelik, hukuk yargılamalarında aynı anda sesli ve görüntülü olarak, uzaktan, tarafın veya vekilinin duruşmaya katılmalarına ve usul işlemleri yapabilmelerine; tanığın, bilirkişinin, uzmanın ve diğer ilgililerin dinlenilmelerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Online gerçekleştirilecek e-duruşmalarda genel hukuk prensibi ve HMK’da yer alan yargılama ilkelerinin yanı sıra elektronik ve uzaktan bağlantı kurulacak olması sebebiyle aşağıdaki ilkelerin de göz önünde bulundurulacağı düzenlenmiştir.
- Bilgi güvenliğinin sağlanması
- Kişisel verilerin korunması
- Hizmet kalitesinin sağlanması
- Ulusal ve uluslararası standartların sağlanması
E-DURUŞMAYA NASIL KATILABİLİRİZ?
Duruşmanın e-duruşma şeklinde gerçekleştirilmesine taraflardan birinin veya vekilinin talebi üzerine mahkeme tarafından karar verilebilmektedir. Yine taraflardan birinin talebi üzerine mahkeme tanığın, bilirkişinin veya uzmanın e-duruşma sistemi yoluyla dinlenilmesine karar verebilir.
E-duruşma talebinin kabul edilebilmesi için en geç duruşma gününden 2 iş günü öncesinde talepte bulunulmuş olması gerekmektedir. E-Duruşma talebi, UYAP mobil uygulamaları, avukat veya vatandaş portalı üzerinden yapılabilmektedir.
E-duruşma talebi, hakkında hâkim, duruşma gününden en az bir iş günü önce kabul veya ret hususunda kesin karar verir.
Aşağıdaki sebeplerden birinin bulunması durumunda ise e-duruşma talebi gerekçesi gösterilmek suretiyle reddedilebilecektir:
- Talebin süresinde yapılmaması,
- Talebin hakkın kötüye kullanılması veya yargılamayı sürüncemede bırakma amacı taşıması,
- E-duruşma yapılmasını zorlaştıran hukuki, fiilî veya teknik engellerin bulunması.
Hastalığı, yaşlılığı veya engelliliği sebebiyle mahkemeye bizzat gelmesi durumunda zorluk yaşaması muhtemel olan taraf, tanık, bilirkişi, uzman ve diğer ilgililerin talepleri hâlinde duruşmanın öncelikle e-duruşma olarak gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir.
Bunun haricinde mahkeme aşağıdaki hallerde duruşmanın resen e-duruşma sistemi aracılığıyla yapılmasına da karar verebilir.
- Tanığın, bilirkişinin veya uzmanın e-duruşma sistemi yoluyla dinlenilmesine resen karar verilebilir.
- Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri dava ve işlerde ilgililerin, e-duruşma sistemi yoluyla dinlenilmesine resen karar verilebilir.
E-duruşmaya kimlik tespitine elverişli, ses ve görüntü naklinin uygun ve etkin bir şekilde aktarımını sağlayacak Yönetmelik’te belirtilen yerlerden katılım sağlanabilmektedir.
E-duruşma Yönetmelik uyarınca fiziken yapılan duruşmalarla birebir aynı etkiyi yaratmakta, normal duruşma düzeni korunarak ve ilgililerin çeşitli yollarla yapılan kimlik tespitinin ardından gerçekleştirilmektedir.
Katılım ilgililerin sorumluluğunda olmakla birlikte teknik sebeplerden dolayı e-duruşmanın yapılamaması hâlinde duruşmaya katılmamanın dosyanın işlemden kaldırılması vb. sonuçlarının uygulanmayacağı düzenlenmiştir.
Son olarak, e-duruşma sisteminin özellikle İstanbul gibi kalabalık bir şehir için oldukça faydalı olduğunu söylemek gerekir. Tarafların ve vekillerinin duruşmaya katılım sağlamak için yoğun bir trafiği atlatmak zorunda olmayacak olmaları, duruşma için harcanacak zamanı en aza indirerek vakitten tasarruf edecek olmaları ve özellikle adliyelerde kalabalığın azaltılarak Covid-19 virüsü riskinin minimalize edilecek olması sebebiyle her yönden desteklenecek bir uygulamadır. Teknik sorunların yaşanabileceği de bir gerçek olmakla birlikte gelişmelerden korkmayarak hukuk sistemimizin eksik yönlerini geliştirmeyi hedef alması toplumun da yararına olacaktır.
Av. Sinem İLİKLİ
TARLAN- BAKSI AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN- AV. DERYA BAKSI
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 