Anonim şirketlerde pay sahiplerinin en önemli mali hakkı şüphesiz kâr payı alma hakkıdır. Pay sahibinin kâr payı hakkı vazgeçilemez ve bertaraf edilemez niteliktedir. Halka kapalı anonim ortaklıklarda kâr payının esasları 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (“TTK”) düzenlenmekteyken, halka açık anonim ortaklıklar için hem TTK’da hem de Sermaye Piyasası Kanunu’nda düzenlemeler mevcuttur. Bu yazımızda TTK çerçevesinde anonim şirket pay sahiplerinin kâr payı alma hakkından bahsedilecektir.
Kâr Payı Dağıtımının Şartları
Her pay sahibi, kanun ve esas sözleşme hükümlerine göre pay sahiplerine dağıtılması kararlaştırılmış net dönem kârına, payı oranında katılma hakkına sahiptir. Eğer şirket esas sözleşmesinde aksine bir hüküm yoksa kâr ve tasfiye payı pay sahibinin sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı olarak hesap edilir. Yıllık kâr belirlenirken şirketin yıllık bilançosu esas alınır. Ancak net dönem kârının tamamı kâr payı olarak dağıtılamaz. Kâr dağıtımına karar verilebilmesi için;
- Yıllık bilançoda kâr oluşmuş ya da önceki yıllar kârlarından yedek akçe ayrılmış olmalı
- Kanuni ve esas sözleşmede isteğe bağlı yedek akçeler net dönem kârından ayrılmış olmalıdır.
Bu nedenle kâr payı ancak net dönem kârından ve serbest yedek akçelerden dağıtılabilir. Yedek akçe esas sermayeyi aşan net malvarlığı olarak tanımlanmaktadır. Genel kurulun ilk olarak yıllık kârın yirmide birini, ödenmiş sermayenin beşte birine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayırmaya karar vermesi gerekir. Buna birinci tertip yedek akçe denir. Şirket esas sözleşmesinde yedek akçeye kârın yirmide birinden daha fazla bir tutar ayrılacağı veya ödenmiş sermayenin beşte birine ulaşılsa bile yine yedek akçe ayırmaya devam edileceği öngörülebilir. Yine esas sözleşmede başka yedek akçelerin ayrılmasına da karar verilebilir.
Birinci kâr dağıtıldıktan sonra şirket ikinci tertip yedek akçeyi ayırarak ikinci kâr dağıtımına karar verebilir. Buna göre pay sahiplerine yüzde beş oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu, genel kanuni yedek akçeye eklenir ve sonrasında ikinci kâr dağıtımı yapılabilir.
Kâr Payı Dağıtmaya Yetkili Organ
Kâr payını dağıtmaya karar vermek anonim şirket genel kurulunun devredilemez yetkilerinden biridir. Şirket kârının dağıtılmasına ya da yedek akçe olarak ayrılmasına dair bütün kararlar genel kurul tarafından alınır. Finansal tablolar şirketin kârda olduğunu göstermekteyse ve kanuni veya ihtiyari yedek akçeler ayrıldıktan sonra dağıtılacak kâr var ise genel kurul kâr dağıtılmasına dair karar alabilir. Genel kurul kâr payının oranını, ödenme zamanını ve ne şekilde dağıtılacağını belirler. Kâr payının tamamı bir defada ödenebileceği gibi taksitler halinde de ödenebilir. Genel kurul yönetim kuruluna bu konuda açık bir yetki vermediği sürece yönetim kurulu kâr dağıtım şekli ve zamanı konusunda karar alamaz. Öğretide ödemenin genel kurul kararının verildiği hesap dönemi sonuna kadar yapılması gerektiği genel olarak kabul görmektedir.
Ayrıca Yıllık Faaliyet Raporu’nun Asgari İçeriğinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik gereğince Yönetim Kurulu’nun yıllık faaliyet raporunda kâr dağıtımı yapılmayacak ise bunun gerekçesi ve dağıtılmayan kârın nasıl kullanılacağına dair öneride bulunması gerekmektedir.
Genel kurulun, kanun ve esas sözleşme hükümleri ya da objektif iyi niyet kurallarına aykırı olarak verdiği kâr dağıtım kararları aleyhine, genel kurul kararının alındığı tarihten itibaren, üç ay içinde şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde iptal davası açılabilir.
Kâr Payı Dağıtımı Zorunlu Mudur?
Anonim şirketin pay sahiplerine kâr payı dağıtmak zorunda olup olmadığı konusu yıllardır öğretide tartışılmaktadır. Yargıtay kararlarında da her yıl kâr dağıtılmasının gerekip gerekmediği konusunda görüş birliği bulunmamaktadır. Ancak anonim şirketin nihai amacının kâr elde etmek olması ve pay sahibinin kâr payı hakkının vazgeçilemez ve kazanılmış hak niteliğinde olması nedenleriyle anonim şirketin pay sahiplerine dağıtılabilecek kârı bulunuyorken iyi niyet kurallarına aykırı olacak şekilde uzunca bir süre dağıtılmaması ya da yetersiz dağıtılması halinde pay sahibinin bu hakkını mahkeme aracılığıyla talep edebileceği belirtilmektedir. Anonim şirketin iyi niyet kurallarına aykırı olarak uzun yıllardır kâr dağıtmaması üzerine genel kurul kararının iptali için açılan bir davada Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, şirketin kâr dağıtmama kararının şirketin faaliyet gösterdiği sektörün genel gelişimi, ekonomik faaliyet ve amaçları, ayrıca şirket işlemlerinin devamlı gelişmesini veya mümkün olduğu kadar istikrarlı kâr payı dağıtılmasını temin bakımından değerlendirilmesi ve kanuna, esas sözleşmeye ve iyi niyet kurallarına aykırı olup olmadığı bakımından incelenmesi gerektiğini belirtmiştir.
Av. Dilara KARTALOĞLU KILIÇ
TARLAN-BAKSI AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN- AV. DERYA BAKSI
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 