Anonim Şirketlerde karar organı olan genel kurul, çoğunluk ilkesi uyarınca iradesini, çoğunluğa göre alacağı kararlar ile açıklamaktadır. Alınan bu kararlar toplantıda bulunan ancak olumsuz oy veren pay sahiplerini ve toplantıda bulunmayan pay sahiplerini de bağlamaktadır. Anonim şirketlerde hakim olan çoğunluk ilkesi anlayışı, zaman zaman zayıf konumda olan azınlık pay sahipleri ile çoğunluk pay sahipleri arasında bir menfaat çatışmasına yol açabilmektedir. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m.411 uyarınca “azlık” kavramı “sermayenin en az onda birini, halka açık şirketlerde yirmide birini oluşturan pay sahipleri”ni ifade etmektedir. Bu sebeple azınlık pay sahiplerinin haklarının korunması için TTK kapsamında bazı azınlık hakları düzenlenmiştir, bu yazımızda ise söz konusu azınlık haklarına kısaca değinmeye çalışacağız.
1)Genel Kurulu Toplantıya Çağırma ve Gündeme Madde Ekleme Hakkı:
Bu hak TTK m.411 ve m.412 kapsamında düzenlenmiştir. Buna göre azınlık pay sahipleri, yönetim kurulundan, yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, genel kurulu toplantıya çağırmasını veya genel kurul zaten toplanacak ise, karara bağlanmasını istedikleri konuları gündeme koymasını isteyebilmektedir. Yönetim Kurulu çağrıyı kabul ederse genel kurul en geç kırk beş gün içinde yapılacak şekilde toplantıya çağrılır, aksi durumda ise çağrı istem sahiplerince yapılır. Söz konusu istem yönetim kurulu tarafından reddedilir veya isteme 7 iş günü içinde olumlu cevap verilmezse, aynı pay sahipleri şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden genel kurulun toplantıya çağrılmasını isteyebilir. Mahkemenin uygun görmesi halinde, genel kurul toplantı gündemini düzenlemek ve çağrı yapmak üzere bir kayyım atanır.
2)Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı:
Anonim şirketlerde finansal tablolar, konsolide finansal tablolar, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, denetleme raporları ve yönetim kurulunun kâr dağıtım önerisi, genel kurulun toplantısından en az on beş gün önce, şirketin merkez ve şubelerinde, pay sahiplerinin incelemesine hazır bulundurulmak zorundadır. TTK m.437 uyarınca, her pay sahibi yönetim kurulundan ilgili raporlar veya şirketin işleri ile ilgili bilgi alma talebinde bulunma hakkına sahiptir. Bu hak yalnızca istenilen bilgi verildiği takdirde şirket sırlarının açıklanacağı veya korunması gereken diğer şirket menfaatlerinin tehlikeye girebileceği gerekçesi ile reddedilebilir. Bilgi alma veya inceleme istemleri cevapsız bırakılan, haksız olarak reddedilen, ertelenen pay sahibi, reddi izleyen on gün içerisinde, ret kararı bulunmayan diğer hallerde ise makul bir süre içerisinde şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine başvurabilir.
3)Özel Denetçi Atanmasını Talep Etme Hakkı:
Bu hak ise TTK m. 438 ve 439 uyarınca düzenlenmiştir. Buna göre her pay sahibi, pay sahipliği haklarının kullanılabilmesi için gerekli olduğu takdirde ve bilgi alma veya inceleme hakkı daha önce kullanılmışsa, belirli olayların özel bir denetimle açıklığa kavuşturulmasını, gündemde yer almasa bile genel kuruldan isteyebilir. İstemin onaylanması halinde şirket veya her bir pay sahibi otuz gün içinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden bir özel denetçi atanmasını isteyebilecektir. İstemin reddi halinde sermayenin en az onda birini, halka açık anonim şirketlerde yirmide birini oluşturan pay sahipleri veya paylarının itibarî değeri toplamı en az bir milyon Türk Lirası olan pay sahipleri 3 ay içinde şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinden özel denetçi atamasını isteyebilir. Kurucuların veya şirket organlarının, şirketi veya pay sahiplerini zarara uğrattıklarını ikna edici bir şekilde ortaya koymaları halinde mahkeme tarafından özel denetçi atanacaktır ve denetim sonucu elde edilen rapor, ilerleyen süreçte şirkete ya da yönetim kuruluna karşı ileri sürülecek taleplerin dayanağını oluşturabilecektir.
4)Nama Yazılı Pay Senedi Basılmasını Talep Etme Hakkı:
Şirkette nama yazılı pay senedi bulunması halinde, TTK m.486/3 uyarınca azlık istemde bulunursa nama yazılı pay senedi bastırılıp tüm nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılmalıdır.
5)Genel Kurul Toplantısının Ertelenmesini Talep Etme Hakkı:
Genel kurulda görüşülen finansal tabloların müzakeresi ve buna bağlı konular, TTK m.420 çerçevesinde azınlığın istemi üzerine, genel kurulun bir karar almasına gerek olmaksızın toplantı başkanının kararıyla 1 ay sonraya bırakılabilmektedir. Erteleme kararı, TTK’ya uygun olarak pay sahiplerine ilanla bildirilir ve şirketin internet sitesinde yayımlanır.
6)Haklı Sebeple Şirketin Feshi Davasını Açma Hakkı:
TTK m.531’e göre haklı sebeplerin varlığı halinde azınlık, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden şirketin feshine karar verilmesini isteyebilmektedir. Fakat mahkeme şirketin feshi yerine davacı pay sahiplerine, paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerlerinin ödenip davacı pay sahiplerinin şirketten çıkarılmalarına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme karar verebilir.
7)Belirli Grupların Yönetim Kurulunda Temsil Edilmesi Hakkı:
TTK m.360 uyarınca esas sözleşmede öngörülmek şartı ile belirli pay gruplarına, özellik ve nitelikleriyle belirli bir grup oluşturan pay sahiplerine ve azlığa yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınabilmektedir. Yönetim kurulu üyelerinin, belirli bir grup oluşturan pay sahipleri, belirli pay grupları ve azlık arasından seçileceği esas sözleşmede öngörülebileceği gibi, esas sözleşmede yönetim kurulu üyeliği için aday önerme hakkı da tanınabilir. Genel kurul tarafından yönetim kurulu üyeliğine önerilen adayın veya hakkın tanındığı gruba ve azlığa mensup adayın haklı bir sebep bulunmadığı takdirde üye seçilmesi zorunludur. Bu yolla tanınacak temsil edilme hakkı, halka açık anonim şirketlerde yönetim kurulu üye sayısının yarısını aşamayacaktır.
8)Denetçinin Görevden Alınması ve Yeni Denetçi Atanmasını Talep Hakkı
Anonim şirketlerde denetçiler genel kurul tarafından seçilmektedir. TTK m.399/4-b uyarınca azınlık pay sahiplerine, ilgili kişilerin ve seçilmiş denetçiyi dinlenerek, seçilmiş denetçinin şahsına ilişkin haklı bir sebebin olması veya taraflı davrandığı yönünde bir kuşkunun varlığı halinde, seçilen denetçinin görevden alınması ve yeni denetçi atanmasını talep hakkı verilmiştir. Görevden alma ve yeni denetçi atama davası, denetçinin seçiminin TTSG’de ilanından itibaren üç hafta içinde açılır. Azlığın bu davayı açabilmesi için, denetçinin seçimine genel kurulda karşı oy vermiş, karşı oyunu tutanağa geçirtmiş ve seçimin yapıldığı genel kurul toplantısı tarihinden itibaren geriye doğru en az üç aydan beri, şirketin pay sahibi sıfatını taşıyor olması gerekmektedir.
9)Kurucuların, Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin İbra edilmesini Engelleme Hakkı:
Kural olarak ibra edilmiş yönetim kurulu üyeleri aleyhine sorumluluk davası açılamaz. Bu kuralın istisnası TTK m.559’da düzenlenmektedir. Buna göre kurucuların, yönetim kurulu üyelerinin, denetçilerin, şirketin kuruluşundan ve sermaye artırımından doğan sorumlulukları, şirketin tescili tarihinden itibaren dört yıl geçmedikçe sulh ve ibra yoluyla kaldırılamaz. 4 yıl sonunda bu kişiler kural olarak genel kurulda ibra edilerek sorumluluktan kurtulabilirler. Ancak azınlık pay sahiplerinin, kuruluş veya sermaye artırımından 4 yıl geçmiş olsa dahi, sulh ve ibranın onaylanmasına karşı olmaları halinde sulh ve ibranın genel kurul tarafından onaylanmayacaktır.
Sonuç olarak, yukarıda açıklanan azınlığa verilmiş bu haklar ile, çoğunluk pay sahipleri karşısında azınlık haklarının güçlendirilmesi amaçlanmış ve olası kişisel çıkarların önüne geçilmesi hedeflenmiştir.
Stj. Av. Sıla ATİLLA
TARLAN – BAKSI AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN – AV. DERYA BAKSI
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 