Her çek hesabı sahibi çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması halinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür. Yönetim organı anonim şirketlerde yönetim kurulu, limited şirketlerde müdür veya müdürler kuruludur. Şirket içerisinde alınan bir karar veya iç yönerge ile görev ve yetki dağılımı yapılarak mali işlerden sorumlu üye belirlenmediyse yönetim organının bütün üyelerinin sorumluluğu devam edecektir.
Yetkili hamil tarafından kanuni ibraz süresi içerisinde bankaya ibraz edilen çekin bankada karşılığı bulunmuyor ise, banka tarafından karşılıksızdır işlemi yapılır. Karşılıksızdır işleminde banka tarafından çekin ön veya arka yüzüne çekin karşılıksız olduğuna dair kaşe vurulur ve karşılıksız kalan tutar yazılır. Karşılıksızdır kaşesinde çeki ibraz eden yetkili hamilin adı soyadı ve ibraz edilme tarihi de mutlaka yazılmış olmalıdır.
5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5.maddesine göre karşılıksız çek keşide etme suçu şikayete bağlı bir suç olup, kanuni ibraz süresi içerisinde ibraz edilen çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, 1500 güne kadar adli para cezasına hükmedilir. Adli para cezasının ödenmemesi halinde ise bu ceza kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilmektedir.
Şikayet hakkı yalnızca çeki bankaya ibraz eden yetkili hamile tanınmıştır. Şikayet süresi çekin bankaya ibraz tarihinden itibaren 3 ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıldır. Görevli mahkeme icra ceza mahkemesidir. Şikayet için çek hesabı sahibinin yerleşim yeri, şikayetçinin yerleşim yeri, çekin bankaya ibraz edildiği banka şubesinin bulunduğu yerleşim yeri veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yerleşim yeri mahkemesine başvurulabilir.
Mahkeme 1500 güne kadar adli para cezasına ek olarak keşideci veya sorumlu kişi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verebilir. Yargılama sırasında da mahkemece resen koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verebilir.
Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanır. Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamazlar ancak mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam eder. Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamaz. Mahkemece kişinin beraatine, davanın reddine, ceza verilmesine yer olmadığına veya davanın düşmesine karar verilirse mahkeme çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağını da kaldırır. Karşılıksız kalan çek bedelinin kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte ödenmesi halinde; çek bedeli yargılama esnasında ödendiyse mahkeme tarafından davanın düşmesine, çek bedeli mahkumiyet kararının kesinleşmesinden sonra ödendiyse mahkeme tarafından hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilir.
Covid-19 Pandemisi nedeniyle Çek Kanunu’nda yapılan değişiklikler
Covid-19 pandemisinin ticari hayata olumsuz etkileri nedeniyle devlet tarafından alınan önlemler kapsamında, Çek Kanunu’nda da değişikliğe gidilmiştir. 28 Temmuz 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Çek Kanunu’nun Geçici 5. maddesinde değişiklik yapılmış ve 30.04.2021 tarihine kadar işlenen karşılıksız çek keşide etme suçundan dolayı mahkum olanların cezalarının infazının durdurulduğu belirtilmiştir.
Buna göre hükümlü, 30.06.2022 tarihine kadar çek bedelinin, Kanun’un yayım tarihi itibarıyla ödenmeyen kısmının onda birini alacaklıya ödemek zorundadır. Kalan kısmını da 30.06.2022 tarihinden itibaren ikişer ay arayla 15 eşit taksitle ödemesi durumunda mahkemece, ceza mahkumiyetinin bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilecektir. Eğer hükümlü 30.06.2022 tarihine kadar çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birinin ödemezse alacaklının şikayeti üzerine mahkemece hükmün infazının devamına karar verilecektir.
Hükümlü, taksitlerden birini süresi içinde ilk defa ödemediği takdirde ödemediği bu taksit, sürenin sonuna bir taksit olarak eklenir. Kalan taksitlerden birini daha ödemediği takdirde ise alacaklının şikayeti üzerine mahkemece hükmün infazının devamına karar verilecektir.
Bu hükümler, 30.04.2021 tarihine kadar işlenmiş ve yargılaması devam eden suçlar bakımından, çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birinin 30.06.2022 tarihine kadar ve taksitlerin süreleri içinde alacaklıya ödenmesi koşuluyla, infaz aşamasında uygulanabilecektir.
Av. Dilara KARTALOĞLU KILIÇ
TARLAN-BAKSI AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN- AV. DERYA BAKSI
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 