Yeni iş arama izni, çalışanların iş sözleşmelerinin bazı sona erme hallerinde kanunen çalışanlara tanınmış bir haktır. Bu hakkın kullanımı işverenlerin insiyatifinde olmayıp, İş Kanunu bu hakkın kullanılmasına izin verilmemesini işverenler açısından belirli yaptırımlara bağlamıştır. Çalışanların kariyer hayatının gelişimi için önemli etkilere sahip bu hakkın işverenler açısından önemle dikkat edilmesi gereken detaylarını bu yazımızla ele alacağız.
Yeni iş arama izni nedir?
Yeni iş arama izni, ihbar öneli verilerek yapılan fesihlerde çalışanın yeni iş araması için İş Kanunu’nun 27. maddesiyle çalışana tanınmış bir haktır. İşverenler tarafından bu hakkın kullanımına müsaade edilmesi zorunludur. Hatta öyle ki çalışan bu hakkın varlığından haberdar değilse ya da kullanmak için bir girişimde bulunmasa dahi yargı içtihatları çerçevesinde işverenin bu hakkı işten ayrılacak çalışanına hatırlatma görevi olduğu kabul edilir. Bu sebeple, işverenlerin bu hakkı iyi bir şekilde tüm detaylarıyla bilmesi veya bu konuda uzman bir profesyonelden destek alması oldukça önemlidir.
Yeni iş arama izni hangi hallerde kullandırılmalıdır?
Yeni iş arama izni işveren veya çalışan tarafından sona erdilmiş olmasına bakılmaksızın ihbar öneli verilen bütün fesih hallerinde kullandırılmalıdır. Hatta çalışan yeni bir iş bulması sebebiyle işten ayrılmak istediğini bildirse dahi eğer ihbar süresi vermişse kanununi bir hak olduğundan bu izin kendisine tanınmalıdır.
Ancak örneğin işveren ya da çalışan tarafından yapılan haklı sebeple derhal fesih hallerinde ihbar süresi olmadığı için yeni iş arama izni hakkı da oluşmayacaktır.
Yeni iş arama izni nasıl kullanılabilir?
Yeni iş arama izni, ihbar öneli içerisinde bulunan her iş günü için günde iki saatten az olmamak üzere kullandırılmalıdır.
Çalışan isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Çalışanın böyle bir talebi olması halinde bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere getirmek ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır. Dolayısıyla çalışan yeni iş arama izinlerini toplu bir şekilde kullanmak isterse bu toplu kullanımı işten ayrılacağı son güne denk getirmemek şartıyla ihbar süresi içerisinde kullanabilir.
Yeni iş arama izninin toplu olarak kullanılması halinde son iş günü nasıl hesaplanacaktır?
Yeni iş arama izninin kullanılması çalışanların ihbar süresinden önce işten ayrılmalarını gerektirir bir durum değildir. Diğer bir deyişle, çalışan her ne kadar işten ayrılmadan evvel toplu olarak yeni iş arama iznini kullanarak iş yerine gelmese de, bu çalışanın işyerinden ayrıldığı sonucunu doğurmaz. Çalışan bu süre zarfında da işverenin çalışanıdır ve işten ayrılış tarihi ihbar süresinin son günüdür.
Yeni iş arama izni yerine işveren başka bir hak ya da ücret tahsis edilebilir mi?
Kural olarak yeni iş arama izni kanunla düzenlenen bir hak olduğundan kullandırılması şarttır. Ancak eğer kullandırılmadıysa o süreye ilişkin ücretin çalışana ödenmesi gerekir. İşveren, iş arama izni esnasında çalışanı çalıştırır ise çalışanın yeni iş arama izni ücretine ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini de yüzde yüz zamlı ödemek zorundadır.
Yeni iş arama izni sözleşme ile kaldırılabilir mi ya da süresi değiştirilebilir mi?
Yeni iş arama izni kanuni bir hak olduğundan sözleşmeyle kaldırılamaz. Bu durum sözleşme serbestisine getirilmiş istisnalardan biridir.
Süresinin değiştirilmesi noktasında ise, yine kanunla ihbar süresi içerisindeki iş günlerinde en az 2 saat olarak verilmesi gerektiği düzenlendiğinden süresi kısaltılamamakla birlikte taraflarca 2 saatin üzerinde yeni iş arama izni belirlenmesi mümkündür.
Yeni iş arama izni verilmemesinin yaptırımları nelerdir?
Yeni iş arama izninin işveren tarafından kullandırılmamasının yaptırımı çalışanın izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırılan sürenin ücretinin de yüzde yüz zamlı olarak ödenmesidir.
Yeni iş arama izni ücreti nasıl hesaplanır?
Yeni iş arama izni ücreti, sözleşmeyle aksi belirlenmedikçe, ihbar süresi içerisindeki iş günlerinde günde 2 saatten az olmayacak şekilde kullandırılmalıdır. Yeni iş arama izinlerinin kullandırılmadığı iş günleri hesap edilerek [ihbar süresi içerisindeki yeni iş arama izni kullandırılmayan iş günü sayısı X 2 saat X saatlik ücret x 2 (%100 zamlı ödeme yapılacağı için 2 ile çarpıyoruz) = yeni iş arama ücreti] formülasyonu kullanılmalıdır. İşveren yeni iş arama izni ücretine ek çalışanın çalıştığı günlerdeki ücretini de hiçbir kesinti yapmadan ödemelidir.
Av. Sinem İLİKLİ
TARLAN AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 