GİRİŞ
22.02.2023 tarihli ve 2023/38 karar sayılı Anayasa Mahkemesi (‘‘AYM’’) kararı ile Türk Medeni Kanunu’nun (‘‘TMK’’) 187. maddesi iptal edilmiştir. Bu maddenin iptali ile artık kadınların dava yoluna başvurmadan evlilik birliği içerisinde bekarlık soyadını tek başına kullanabilmelerinin yolu açılmıştır.
“III. Kadının soyadı
Madde 187-
1)Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir.
2)Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.“
Bu maddeden de anlaşılacağı üzere evlilik birliği içerisinde kadının bekarlık soyadını tek başına kullanmasına kanunen olanak tanınmamaktaydı. Kadın evlenmeyle doğrudan kocasının soyadını almakta ve evlenme sürecinde ek olarak yapacağı bir başvuru ile kocasının soyadından önce kendi bekarlık soyadını kullanabilmekteydi. Fakat bekarlık soyadını tek başına kullanabilmesi mümkün değildi.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2015 yılında vermiş olduğu emsal niteliğindeki karar sonucu kadınlar yerleşim yerlerindeki Aile Mahkemelerinde dava açarak bekarlık soyadlarını tek başına kullanabilmekteydiler fakat bu durum halen yürürlükte olan madde 187 ile çelişmekte olup Aile Mahkemelerinin vermiş olduğu kararlar kanuna aykırılık teşkil etmekteydi.
Konu ile ilgili bir önceki yazımızda daha detaylıca bu hüküm sebebiyle oluşan sakıncalardan bahsetmiştik. Yazımıza EVLİLİK BİRLİĞİ İÇERİSİNDE KADININ BEKARLIK SOYADINI KULLANMASI linkinden ulaşabilirsiniz.
AYM KARARI
İstanbul 8. Aile Mahkemesi Anayasa’ya aykırı olması sebebiyle söz konusu maddenin iptali istemiyle AYM’ye başvurmuştur.
AYM, söz konusu maddeyi eşitlik ilkesi bakımından incelemiş olup yaptığı inceleme sonucunda bu madde ile:
- Evlendikten sonra bekarlık soyadını evlilik birliği içerisinde tek başına olarak sadece erkeklerin kullanabildiği, kadınlara böyle bir hak verilmediği,
- Erkeklere evlilik birliği içerisinde bekarlık soyadlarını tek başına kullanabilmelerine izin verilirken kadınlara böyle bir izin verilmemesi bakımından farklı bir muamelenin mevcut olduğu ve bu farklı muamelenin uygulanması bakımından nesnel ve makul bir nedeninin bulunmadığı,
- Günümüz şartlarında teknolojik gelişmeler sebebiyle nüfus kayıtlarında karışıklığın önlenmesi ve soy bağının sağlıklı bir şekilde tespit edilebilmesi için tek yolun kadının, kocasının soyadını alması ile mümkün olduğunun söylenemeyeceği,
- Kadının evlendikten sonra kocasının soyadını almasının ailenin ortak bir soyadına sahip olmasını mümkün kılan tek seçenek olmadığı hatta aile bağlarını korumanın tek yolunun ortak bir soyada sahip olmak olmadığı,
tespitlerinden yola çıkarak söz konusu maddenin eşitlik ilkesini ihlal etmesi sebebiyle AYM üyelerinin oy çokluğunun kararı ile TMK’nın 187.maddesinin birinci fıkrası iptal edilmiştir.
AYM tarafından birinci fıkranın iptal edilmesi ile birlikte aynı maddenin ikinci fıkrasının uygulanma imkanı kalmadığı için ikinci fıkra da iptal edilmiştir.
Bu maddenin iptali ile kanunda bir boşluk oluşmuş olup konuyla ilgili yeni bir hüküm düzenlenmesi gerekmektedir. Bu hüküm düzenlenene kadar uygulamada sorun yaşanmaması adına AYM tarafından, kararın Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten (28.04.2023) başlayarak 9 ay sonrasında yürürlüğe girmesine karar verilmiştir.
SONUÇ
AYM’nin bu kararı kadın erkek eşitliği açısından önemli bir gelişme niteliği taşımaktadır. Bu karar ile kadınlar için hem evlilik birliği içerisinde bekarlık soyadlarını tek başına kullanmak için dava açmak zorunda kalmamanın hem de uygulamada soyadı değişikliği sebebiyle yaşanan bir çok bürokratik külfetten kurtulmanın yolu açılmıştır.
Kararın tamamına https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/04/20230428-9.pdf linkinden ulaşabilirsiniz.
Av. Cemre Zeynep EROĞUZ
TARLAN AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 