Dernekler, kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle kurulan tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarını ifade etmektedir. Dernekler belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek isteyen fiil ehliyetine sahip en az 7 gerçek veya tüzel kişinin bir araya gelmesiyle kurulabilmektedir.
Dernek kurma, Anayasal bir hak olarak, Türk Medeni Kanunu ve Dernekler Kanunu’nda (“Kanun”) düzenlenmiş olup, kuruluş için önceden herhangi bir izin alınmasına gerek bulunmamaktadır. Dernek kurma hakkı ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâk ile başkalarının hürriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.
Dernek kuruluşu izne tabi olmayan bir işlem olsa da kuruluşun tamamlanabilmesi için kurulduğu yerdeki Sivil Toplumla İlişkiler İl Müdürlüğü’ne bazı belgelerin teslimi gerekmektedir. Her ildeki Sivil Toplumla İlişkiler İl Müdürlüğü’nün niceliksel olarak talep ettiği belgeler farklılık gösterebilmekle birlikte bu yazımızda sizlere kısaca asgari düzeyde bir dernek kuruluşu için gereken adımları aktarmaya çalışacağız.
DERNEK KURULUŞU İÇİN HANGİ BELGELER GEREKİR VE BU BELGELERDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER NELERDİR?
Dernek Tüzüğü: Öncelikle dernek kurmak isteyen 7 kişi, derneğin adı, amacı, faaliyetleri, derneğe üye olma şartları, üyeliğin sona erdirilmesi vb. hususları düzenleyen bir tüzük oluşturmalıdır. Asgari olarak dernek tüzüklerinde aşağıdaki hususların düzenlenmesi zorunludur.
- Derneğin adı ve merkezi
- Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için dernekçe sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma biçimleri ile faaliyet alanı
- Derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve şekilleri
- Genel kurulun toplanma şekli ve zamanı
- Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri
- Yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı
- Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği
- Üyelerin ödeyecekleri giriş ve yıllık aidat miktarının belirlenme şekli
- Derneğin borçlanma usulleri
- Derneğin iç denetim şekilleri
- Tüzüğün ne şekilde değiştirileceği
- Derneğin feshi halinde mal varlığının tasfiye şekli
Kuruluş Bildirim Formu: Dernekler Yönetmeliği’nin 2 numaralı ekinde bir örneği bulunabilen kuruluş bildirim formunun doldurularak kurucular tarafından imzalanması gerekmektedir.
Tüzel Kişi Kurucunun Bilgileri ve Yetkili Organ Kararı: Dernek kurucuları arasında tüzel kişiliklerin bulunması halinde; bu tüzel kişilerin unvanı, yerleşim yeri ve kuruluş belgesi ile tüzel kişiliklerin organları tarafından yetkilendirilen gerçek kişi de belirtilmek kaydıyla bu konuda alınmış kararın örneğinin verilmesi gerekmektedir. Çocuk derneklerine tüzel kişiler kurucu veya üye olamazlar.
Çocuk Derneklerinde Yasal Temsilci İzni: Çocuk derneklerine 18 yaşından büyükler kurucu veya üye olamazlar. 15 yaşını bitiren ayırt etme gücüne sahip küçükler; toplumsal, ruhsal, ahlakî, bedensel ve zihinsel yetenekleri ile spor, eğitim ve öğretim haklarını, sosyal ve kültürel varlıklarını, aile yapısını ve özel yaşantılarını korumak ve geliştirmek amacıyla yasal temsilcilerinin yazılı izni ile çocuk dernekleri kurabilir veya kurulmuş çocuk derneklerine üye olabilirler. Bu sebeple, çocuk derneklerinde kuruluş bildirimine, kurucu çocukların yasal temsilcilerinin izni eklenmelidir.
Kurucular Beyanı: Kurucular arasında yabancı dernek veya dernek ve vakıf dışında kar amacı gütmeyen kuruluşlar bulunması halinde, bu tüzel kişilerin derneklere kurucu olabilmesine dair İçişleri Bakanlığınca izin verildiğini belirten dernek kurucuları tarafından imzalanmış yazılı kurucular beyanının verilmesi gerekmektedir.
Yabancı Kurucuların İkametgah Belgesi: Kurucular arasında yabancı uyruklular varsa, bunların Türkiye’de yerleşme hakkına sahip olduklarını gösterir ikametgah belgelerinin verilmesi gerekmektedir.
Kat Malikleri Kurulu’nun Muvafakatnamesi: Dernek merkezinin tapu kütüğünde mesken olarak gösterilen yerlerde bulunacak olması halinde kat malikleri kurulunun oybirliği ile alacağı karar örneğinin (muvafakatname), kuruluş başvurusunda verilmesi gereklidir.
Dernekler, yukarıda sayılan belgelerin ilgili Sivil Toplumla İlişkiler İl Müdürlüğü’ne verilmesiyle tüzel kişilik kazanırlar. Sivil Toplumla İlişkiler İl Müdürlüğü tarafından dernek kuruluş bildirimi, gün ve saat belirtilmek suretiyle dernekler kütüğüne kaydedilir ve başvuru sahibine kuruluş bildirimi ve eklerinin alındığına dair bir alındı belgesi verilir.
Dernek kurucularının vermiş olduğu belgeler, verildiği tarihten itibaren incelemeye tabi tutulur. Kuruluş bildirimi ve ekinde verilen belgeler ve dernek tüzüğü alındı belgesinin düzenlendiği tarihten itibaren altmış gün içinde ilgili Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü tarafından incelenir. Yapılan inceleme sonucunda, tespit edilen Kanun’a aykırılık veya noksanlığın giderilmesi kuruculardan istenir. Bunun üzerine kurucuların 30 gün içerisinde bildirilen aykırılığı ve/veya noksanlığı gidermesi gerekmektedir. Kanun’a aykırılık veya noksanlık 30 gün içinde giderilmediği takdirde ilgili Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü, yetkili Asliye Hukuk Mahkemesinde derneğin feshi hakkında davanın açılması için durumu Cumhuriyet Savcılığına bildirir. Böylelikle dernek kurulmuş olmakla birlikte fesih süreci de başlatılmış olur ve yasal sürecin tamamlanmasının ardından tüzel kişiliği sona erer.
Dernek kuruluş işlemleri tamamlandıktan sonra kullanım için gerekli makbuzların bastırılması, zorunlu defterlerin açılması ve kurulduktan sonraki 6 ay içerisinde zorunlu organlar için yeterli sayıda üyenin toplanarak genel kurul tertip edilmesi ve zorunlu organların oluşturulması gerekmektedir. Bu adımların takip edilmemesi halinde derneklerin sona erdirilme dahil çeşitli yaptırımlarla karşılaşması oldukça olasıdır. Dolayısıyla bütün bir sürecin profesyonel bir yardım eşliğinde tamamlanmasını öneririz.
Av. Sinem İLİKLİ
TARLAN AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN
Tarlan Avukatlık Bürosu Bloğu 